U BÃ: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CÁCH ĐIỀU TRỊ DỨT ĐIỂM

U BÃ: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CÁCH ĐIỀU TRỊ DỨT ĐIỂM

I. U bã là gì?

 U bã là những khối u dưới da do sự tích tụ chất bã nhờn, tế bào chết hoặc tắc nghẽn tuyến bã trong nang lông, lớn nhanh, mềm, đau hoặc không đau, dễ sờ thấy. Tuổi thường có U bã từ 30-60, thường gặp ở người mập, nhiều mồ hôi, ít sử dụng các loại sữa tắm có chất làm sạch nhờn da. Đa số U bã lành tính, ít biến chứng. Tuy nhiên, nếu để U bã lớn nhanh sẽ chèn ép mạch máu, thần kinh, cơ quan lân cận gây nên hội chứng chèn ép như sưng, đau, phù mạch, tê. Hoặc U bã nhiễm trùng lớn nhanh, gây áp xe sưng, đỏ, đau, vỡ mủ...

II. Triệu chứng của U bã:

 Tùy thuộc vào kích thước khối u mà có những triệu chứng khác nhau:

Đặc điểm:

• U bã thường xuất hiện ở cổ, nách, sau tai, bẹn, mông, lưng...
• U bã thường dễ nhìn thấy bằng mắt thường, mềm, di động.
• U bã thường nhỏ hơn 2 cm (chiếm 70%), thường không đau, chỉ đau khi sưng, đỏ.
• U bã đa số hình tròn hoặc hình bầu dục.
• U bã lớn chèn ép mạch máu, thần kinh thường gây căng tức, đau, tê buốt.
• U bã nhiễm trùng, vỡ mủ gây sưng, đau, sốt nhẹ.
• Đa số U bã phát triển chậm trong 6–12 tháng. Nếu nhiễm trùng sẽ lớn nhanh trong 1–3 tuần, rồi vỡ mủ.
• U bã nếu để lâu áp xe hóa, xơ hóa, nang hóa, mất hình ảnh điển hình.

 Khi cơ thể xuất hiện các khối u bất thường có các đặc điểm trên, đặc biệt lớn nhanh, sưng, đỏ, đau và có dấu hiệu chèn ép, tê buốt, cần phải khám sớm để được tư vấn, hạn chế biến chứng.

III. Các nguyên nhân gây U bã:

 U bã là tình trạng tăng sinh, ứ đọng tuyến bã hoặc tế bào chết trong nang lông, hoặc tắc nghẽn ống tuyến bã tại một hay nhiều vị trí trên cơ thể hình thành nên U bã. Sự tích tụ này có thể do nguyên phát, di truyền hoặc bệnh lý.

Nguyên nhân thường gặp:

• Do tích tụ chất bã trong nang lông.
• Do tích tụ tế bào chết trong nang lông.
• Do tắc nghẽn ống tuyến bã.
• Do nhiễm trùng nang lông, nhiễm trùng ống tuyến.
• Do yếu tố di truyền có tính chất gia đình.
• Do chấn thương làm tổn thương tuyến bã, hình thành U bã.
• Do béo phì, thừa cân, uống nhiều bia rượu có nguy cơ cao.

IV. Khám U bã khi nào?

 U bã thường lành tính, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt và làm việc. Tuy nhiên, tùy theo cơ địa, vị trí khối U bã, hoặc tính chất công việc, nếu khối u lớn ảnh hưởng đến thẩm mỹ, nhiễm trùng, hoặc vỡ mủ thì cần khám và điều trị sớm.

Nên đi khám trong các trường hợp sau:

• Khối U bã xuất hiện bất thường dưới da.
• Khối U bã lớn nhanh, gây sốt.
• Khối U bã căng, đỏ, đau hoặc vỡ mủ.
• Khối U bã ở vùng trán, cổ, lưng, nách, mông.
• Khối U bã lớn hơn 2 cm.
• Khối U bã gây đau, tê vùng cơ xung quanh.
• Khối U bã ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

V. Chẩn đoán U bã:

 Việc chẩn đoán U bã dựa vào các yếu tố sau:

• Tính chất gia đình: có người từng bị U bã hay không.
• Cơ địa: béo phì, thừa cân, uống bia rượu.
• Khám lâm sàng: khối u dưới da, mềm, di động, không đau, lớn nhanh, có khi sưng đau, thường nhỏ hơn 2 cm.
• Siêu âm: là kỹ thuật không thể thiếu khi chẩn đoán U bã, có cấu trúc echo hỗn hợp, doppler (-).
• Khi nghi ngờ, cần thực hiện sinh thiết khối u.
• Cần chẩn đoán phân biệt U bã với u cơ, u mỡ, u sợi thần kinh, u hoạt dịch, bướu máu.

V. U bã tiểu phẫu khi nào?

 Tùy thuộc vào kích thước, vị trí, có nhiễm trùng hay không, và yếu tố thẩm mỹ trên cơ thể mà có hướng điều trị phù hợp:

• U bã nhỏ: thường kích thước dưới 1 cm, đau hoặc không đau, có thể theo dõi, không cần tiểu phẫu. Tuy nhiên, nếu khối u phát triển nhanh hoặc nằm ở vị trí ảnh hưởng đến thẩm mỹ thì nên tiểu phẫu sớm.
•  U bã lớn: kích thước từ 2 cm trở lên, đặc biệt ở các vị trí như trán, nách, mông, lưng, cổ... Nếu khối u lớn chèn ép, gây đau nhẹ hoặc vướng khó chịu thì cần tiểu phẫu sớm để loại bỏ.

 Lưu ý chung: U bã là khối u rất thường gặp, đa số không đau, có thể cân nhắc tiểu phẫu sớm hoặc theo dõi. Tuy nhiên, khi có dấu hiệu bất thường như chèn ép gây đau, tê cơ quan lân cận, hoặc nhiễm trùng gây sưng, nóng, đỏ, đau, lớn nhanh thì cần khám ngay để được bác sĩ hướng dẫn điều trị.

VI. Cách phòng ngừa U bã

 U bã có tính chất di truyền, hoặc do tăng sinh, tích tụ tuyến bã bất thường mà không rõ nguyên nhân, hoặc do nhiễm trùng từ nang lông, ống tuyến, hay do chấn thương ống tuyến gây ra. Tuy nhiên, các biện pháp phòng ngừa sau đây có thể góp phần giảm tỷ lệ U bã hoặc làm chậm sự tăng sinh và phát triển của U bã:

• Vệ sinh da sạch bằng kem hoặc sữa tắm có tác dụng tẩy sạch chất nhờn, đặc biệt ở vùng nách, bẹn, cổ, lưng.
• Thường xuyên tẩy tế bào chết hằng tuần.
• Tránh tì đè mạnh, chích nặn gây tổn thương nang lông, ống tuyến.
• Không tự xử lý khối U bã vì dễ gây tổn thương nang lông, ống tuyến.
• Khám, phát hiện và điều trị sớm U bã khi còn nhỏ.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, điều trị sớm các bệnh rối loạn tăng tiết bã nhờn.